Direct naar inhoud
Fietsersbond Maastricht en Heuvelland

Toegankelijke voorzieningen

Die moeten vanzelfsprekend worden!

Wij willen dat de fietstoegankelijkheid van allerlei relevante voorzieningen voor wonen, leven en werken (openbare ruimten, diensten) zodanig wordt verbeterd dat de inwoners van jong tot en met oud zo zelfstandig mogelijk mobiel zijn en niet afhankelijk van een auto.

Effectief toegankelijk per fiets betekent voor ons:

Voor Maastricht denken wij aan verkeersveilige wijken en bedrijventerreinen, fíetsend toegankelijke scholen, buurten, winkelgebieden en groengebieden, en praktische stallingen. Vaak voorkomende knelpunten zijn moeilijk oversteekbare wegen, exclusieve voetgangerszones en opstaande trottoirbanden. Oplossingsrichtingen zijn onder meer maken van fietsroutes door wijken, toepassen van erven en het leggen van fiets- en voetpaden op hetzelfde niveau maar afgescheiden van autoverkeer.

Wij onderzochten de toegankelijkheid van supermarkten in Maastricht

De vernieuwing van winkelcentrum Brusselse Poort was aanleiding om begin 2019 eindelijk eens gestructureerd aandacht te besteden aan de fietsvoorzieningen bij de grote reguliere supermarkten. Daarbij zijn voor fietsers niet alleen fietsparkeerplaatsen belangrijk, maar ook andere zaken.

Er is allereerst een lijst gemaakt met beoordelingscriteria. Dat werden er acht:

Twintig belangrijke supermarktlocaties van Maastricht zijn getoetst op deze 8 criteria, simpelweg door één punt te verlenen per criterium waar de locatie aan voldoet.

Resultaten van het onderzoek

In het algemeen valt op dat er bij deze supermarkten nauwelijks communicatie en promotie gericht is op de fiets en dat er weinig overdekte stallingen en weinig autovrije toegangen zijn.

Volgens de methodiek zijn de Albert Heijn aan Plein 1992, de Plus aan het Beenteplein, de Lidl in Daalhof en de Lidl in Heugemerveld de meest fietsvriendelijke supers van Maastricht.

Albert Heijn aan Plein 1992 ligt gunstig bij een knooppunt van belangrijke fietsroutes in een autovrij gebied. Alleen aan de oostkant vormt de Avenue Ceramique een iets minder goed oversteekbare verkeersader. Plein 1992 is een levendig multifunctioneel plein met het Centre Ceramique als een grote trekker van fietsers, met horeca en andere bestemmingen, met woningen, met ruimte voor spel, ander verblijf, lopen en fietsen.

Heugem profiteert ook van de voordelen van een supermarkt aan een autovrij plein. Winkelcentrum De Beente is goed gelegen aan de rand van een 30 km/uurgebied en als schakel in een fietsroute tussen het stadscentrum en Heugem. Die fietsroute heeft zich spontaan ontwikkeld en is in 2018 door de gemeente gefaciliteerd met een prima fietsoversteek op de Hoge Weerd. De beleving van het winkelcentrum is wel wat minder door een gebrek aan samenhang tussen gebouwen, particulier terrein en openbare voorzieningen, door een sobere inrichting en door leegstand.

De goede beoordeling van Lidl in Daalhof is wellicht verrassender. Deze super heeft het autoparkeren aan de achterkant (Minervahof) en het fietsparkeren aan de voorkant (Herculeshof). De Herculeshof is mede daardoor best wel autoluw en door een bocht in de ontsluitingsweg kan er niet hard worden gereden. De fietsparkeerplaats is bijzonder goed ingepast.

De Lidl in Heugemerveld doet het goed door de centrale ligging in een groot en rustig 30 km-gebied. Bij de ingang ontbreekt een fietsparkeersysteem maar de ruimte wordt gelukkig toch voor het parkeren van fietsen gebruikt. Automobilisten gebruiken de plaatsen voor betaald parkeren langs de straat. De omgeving van de winkel is openbaar gebied en dat lijkt hier goed te hebben uitgepakt.

Het valt op dat Maastricht Oost er met 3 goede en 2 voor fietsers slechte supers er wat beter voorstaat dan in Maastricht West met 1 goede en 4 slechte. In Maastricht West stuiten fietsers vaker op (logistiek) onhandige ontsluitingen, zijn de routes minder verkeersveilig en heeft geen enkele super overdekt fietsparkeren. De ontwikkeling van Maastricht West vond voor een groot deel plaats in de jaren ’50 en ’60 toen er geen rekening werd gehouden met fietsers. De aanpassingen die naderhand zijn gedaan houden niet over: de ontsluitingswegen beschikken vaak nog steeds slechts over fietsstrookjes in plaats van over vrijliggende fietspaden en fietsoversteken.

De drie Aldi’s scoren alle zwak. De Lidl’s daarentegen opvallend goed. Albert Heijn, de Plus, Jan Linders en Jumbo scoren wisselend, maar meestal niet best. In de Voltastraat ligt de meest fietsvriendelijke Jumbo.

De zes minst fietsvriendelijke supermarkten in Maastricht zijn Jan Linders aan de Tongerseweg, de Aldi’s in Malberg, op het Volksplein en aan de Francois de Veyestraat, de supers van winkelcentrum Brusselsepoort en Albert Heijn aan de Burgemeester Cortenstraat.

De supers die zo te zien de meeste klanten op de fiets trekken zijn Albert Heijn op Plein 1992 en Albert Heijn Scharnerweg. Het lijkt erop dat Albert Heijn Scharnerweg het aantal fietsers onderschat heeft, want de ruimte voor fietsers en voetgangers valt na de nieuwbouw te krap uit.

Nieuwe supermarktlocaties scoren dus niet altijd goed. Soms slaat de focus zelfs helemaal door naar de auto. Dat is de zien bij de Jumbo in Mosae Forum (geopend in 2007) en bij de Plus in de Leim (geopend in 2015). Die beschikken over luxe parkeergarages met rolbanden, roltrappen en liften waar de voorzieningen voor klanten die per fiets boodschappen doen schril bij afsteken. Dat getuigt niet van fietsambitie maar van gemiste kansen voor Maastricht.

In beide gevallen betalen fietsende en lopende klanten indirect mee aan de luxe voorzieningen die exclusief voor automobilisten zijn aangelegd.

Hoe kan het beter?

De supermarkten kunnen nog vaak veel verbeteren aan de aantrekkelijkheid van de omgeving en aan de fietsvoorzieningen. Denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van nietjes dicht bij de ingang en het doorzichtig houden van ramen. Doordat de klant de buitenruimte per winkelbezoek twee keer doorkruist (namelijk voorafgaand en achteraf) valt te verwachten dat de buitenruimte een relatief grote invloed heeft op de klantbeleving.

De beheerders van de buitenruimte zouden in sommige gevallen vaker fietswrakken en weesfietsen uit de fietsparkeervoorzieningen moeten verwijderen. Zodat die voorzieningen ook daadwerkelijk ten goede komen aan klanten.

De gemeente zou de verantwoordelijkheid moeten nemen om de fietsroutes naar de supers verkeersveilig te maken. Maar ook door winkels, woningen en openbare verblijfsruimte bij ruimtelijke ontwikkeling te mengen. Wordt een winkelgebied als ontmoetingsruimte benoemd, dan moet daar ook geschikte ruimte voor worden gemaakt.

Ontwikkelaars van nieuwe winkellocaties zouden vanuit maatschappelijke verantwoordelijkheid én efficiency wat meer ruimte moeten gunnen aan klanten die uit noodzaak, vanwege hun gezondheid of om nog andere redenen de boodschappen per fiets of te voet doen. Bewegingsruimte voor fietsers betaalt zich trouwens terug: want waar de auto van 1 klant staat, kunnen ook de fietsen van 10 klanten staan.

De tabel met de scores kan bij de Fietsersbond afdeling Maastricht worden opgevraagd.