We willen een stad die uitnodigt om op eigen kracht te bewegen.

Actieve mobiliteit is gezond voor jezelf en voor je omgeving. Gezondheid is een belangrijke reden om fietsen en lopen te stimuleren en autogebruik af te remmen.

Gezonde steden zijn beweegvriendelijk: ze nodigen uit om te bewegen.

 

Fietsvriendelijkheid is een belangrijk onderdeel van gezonde en beweegvriendelijke steden. De fiets biedt namelijk concrete oplossingen voor een groot aantal verschillende opgaven en problemen voor de stad en de inwoner (gezondheid – mobiliteit – efficiënt ruimtegebruik – gebruik duurzame energie).

Er is wel al veel bereikt in de ontwikkeling van gezonde steden. En in een recent vergelijkend onderzoek van de 25 grootste Nederlandse steden staat Maastricht overall gezien zelfs op de tweede plaats (Arcadis Gezonde Stad Index 2024).

In het onderzoek scoort Maastricht vooral hoog op het onderdeel gezonde gebouwde omgeving dankzij veel goed bereikbare en bruikbare voorzieningen. Maastricht steeg ten opzichte van 2022 doordat mensen meer zijn gaan fietsen en lopen en het aantal ongevallen relatief laag is (elders in Nederland werd het onveiliger). Toch zou Maastricht nog meer veilige fietsroutes kunnen maken. Ook in de kwaliteiten van de openbare ruimte voor de inwoners als gemeenschap zou Maastricht het nog wat beter kunnen doen.

Uit de Gezondheidsmonitor 2020 blijkt dat Maastrichtenaren minder vaak aan de beweegnorm voldoen dan bewoners van echte fietssteden als Amsterdam, Utrecht, Groningen en Zwolle. In de meeste andere Zuid-Limburgse gemeenten, uitgezonderd Eijsden-Margraten en Voerendaal, beweegt de bevolking nog minder. Dat hangt sterk samen met het gebruik van de auto in plaats van de fiets of het lopen

Dat Maastricht de stad inricht op lopen is prima, maar onvoldoende. Want voor de iets grotere afstanden in de stad wordt de auto of de scooter gebruikt. Het percentage verplaatsingen die op de fiets worden afgelegd ligt in Maastricht nog steeds onder het gemiddelde van vergelijkbare Nederlandse steden.

Dus moet de openbare ruimte van Maastricht niet alleen uitnodigender zijn om te lopen maar ook om te fietsen én om spontaan en speels op andere manieren te bewegen. En wel vooral uitnodigend voor de inwoners, zij die ín de stad leven.

Gezonde gewoonten

Om aan de beweegnorm te voldoen is het gebruik van de fiets voor dagelijkse verplaatsingen een heel slimme keuze. Dat maakt bewegen tot een vanzelfsprekend onderdeel van de dagelijkse activiteiten. Bovendien is het een efficiënte vereniging van het doel om te bewegen met het doel om een verplaatsing te doen, sociaal contact en meer.

Om zo veel mogelijk mensen te verleiden om voor zoveel mogelijk verplaatsingen te fietsen (of te lopen) is het dus nodig dat de overheid zorgt voor optimale voorwaarden voor die verplaatsingen in en om de stad. Dat is een veelomvattende opgave, op allerlei terreinen. Iets voor zowel verkeersbeleid als ander beleid.

De Ontwerpwijzer Fietsverkeer (CROW) wijst in verband met gezondheid in het verkeer op drie eisen voor de fietsnetwerken: zorgen voor een minimale belasting door uitlaatgassen en lawaai, zorgen voor minimale fysiologische belasting en zorgen voor minimaal stressniveau.

Bewegen in schone lucht zonder lawaai in de omgeving

De lucht is in Maastricht gemiddeld veel schoner geworden ten opzichte van een jaar of tien geleden. Door schonere motoren maar ook doordat mensen vaker fietsen en minder vaak autorijden, zeker in de binnenstad. Toch rijden fietsers in Maastricht ook op plekken met veel luchtvervuiling en lawaai, denk aan de Noorderbrug en de J.F. Kennedybrug. En we ondervinden duidelijk hinder van kleinere bronnen zoals in smalle straten met relatief veel verkeer, oude dieselbusjes en scooters.

Van alle vormen van luchtvervuiling heeft roetuitstoot een sterke relatie met negatieve fietsbeleving. Roet ontstaat bij verbranding en is ongezond. De roetconcentratie is globaal gezien het hoogst bij drukke autowegen en neemt relatief sterk af naarmate de afstand tot de weg groter wordt. Het CROW geeft goede informatie over de luchtvervuiling in het verkeer.

In het Heuvelland is luchtvervuiling vooral hinderlijk op enkele holle wegen met veel omhoog rijdend autoverkeer, zoals de Akersteenweg en de Kampweg.

In de mooie zomer van 2018 was er meer fijnstof. Als het regent is de lucht kennelijk schoner. Dat is dan weer een troost als we door de regen fietsen.

Ten opzichte van de luchtkwaliteit de invloed van lawaai onderbelicht in Maastricht. Lawaai is onaangenaam, stoort sociaal contact en kan rechtstreeks tot stress leiden.

Lawaai in de stad ontstaat vooral door gemotoriseerd verkeer. De belangrijkste bronnen zijn auto’s die harder rijden dan 30 km/uur (voornamelijk bandengeluid, dus ook van elektrische auto’s), scooters/brommers en motorfietsen (motorgeluid). Klik hier voor een informatieve video over de invloed van verkeerslawaai op onze openbare ruimte en hoe er mee omgegaan kan worden.

In Maastricht ondervinden fietsers het ergste lawaai op de Noorderbrug en J.F. Kennedybrug, maar op de singels en allerlei andere fietsroutes is ook veel verkeerslawaai. Opvallend is dat er ook allerlei lawaaiwegen zijn waar de fietsvoorzieningen onnodig dicht langs het drukke verkeer liggen (Nobellaan, Keurmeestersdreef, Malbergsingel).

Maastricht kan gezonder, veiliger en vriendelijker worden met meer fietsroutes die niet langs drukke wegen liggen (maar juist wel dóór het autoluwe centrum, dóór de wijken, dóór de parken), met meer afgescheiden fietspaden en met lagere rijsnelheden (van 80 naar 60 km/uur en van 50 naar 30 km/uur).

Optimale fysieke belasting

De fiets kan een goed alternatief zijn voor lopen bij mensen die last hebben van gewrichtsklachten. Een fiets kan ook een boodschappendrager zijn. Voor deze mensen is de fiets vaak een geschikte mobiliteitsoplossing. Bij fietsgebruik kan enigermate overbelasting voorkomen bij omhoog fietsen, bij langdurige trillingen door slecht wegdek en bij het moeten tillen van de fiets om die te parkeren. Het is wenselijk zulke situaties te minimaliseren. In onze maatschappij is er echter vooral een epidemie van gezondheidsproblemen als gevolg van onderbelasting. Dagelijks fietsgebruik is daar een goed antwoord op.

Bewegen zonder stress

Uit de Gezondheidsmonitor 2020 blijkt dat in Maastricht relatief veel mensen stress ervaren. Wij herkennen stress ook onder fietsers in Maastricht.

Belangrijke, veel gebruikte fietsroutes gaan in Maastricht vaak samen met onveilige situaties, lawaai en slechte luchtkwaliteit. Zulke omgevingen kunnen stress oproepen en zijn ongezond.

Het gevoel van (on)veiligheid is de belangrijkste oorzaak voor stress in het verkeer. Dit betekent vooral dat langs drukke wegen vrijliggende fietspaden beschikbaar moeten zijn.

We missen in Maastricht helaas acties om fietspaden aan te leggen, bijvoorbeeld op de Meerssenerweg, de Cabergerweg, de Peter Huijssenslaan, de Porseleinstraat, de Ruttensingel en de Willem Alexanderweg, om er een paar te noemen.

Ook andere situaties zoals oversteekplekken en drukke tweerichtingsfietspaden kunnen stress oproepen. Aanpak daarvan is wenselijk.

Gezonde fietsomgevingen worden dus gekenmerkt door een gevoel van veiligheid, rust en sociaal contact. Er kan ontspannen worden gefietst.

Een groot effect kan worden verwacht van het verminderen van het samengaan van fietsers met gemotoriseerd verkeer. Want gemotoriseerd verkeer heeft grote invloed op de beleving van de fietser: denk bijvoorbeeld aan gevoel van veiligheid, rust, ruimte en schone lucht.